Μάτια ερμητικά ανοιχτά

Το πιο παράδοξο, το πιο ωραίο, το πιο απρόσμενο από αυτά που θα μπορούσαν να συμβούν στους εορτασμούς για τα 100 χρόνια από τη γέννηση του Ντμίτρι Σοστακόβιτς, είναι, ασφαλώς, η συναυλία της Δευτέρας στο Ωδείο της Μόσχας.Ενας «αντικαθεστωτικός», ο μεγάλος Μστσισλάβ Ροστροπόβιτς θα διευθύνει την ορχήστρα στο Ιδρυμα, ακριβώς, που το 1948 διέγραψε το συνθέτη από την Ένωση των συνθετών κατακρίνοντας «τη δυσνόητη γλώσσα και τους εξπρεσιονιστικούς παροξυσμούς» του. Σκαρώνει μερικές φορές κάτι θαύματα η Ιστορία!
Ο Σοστακόβιτς δεν πήρε εκεί τα πρώτα του μαθήματα, αλλά στο Ωδείο της Αγίας Πετρούπολης, της παλιάς πρωτεύουσας με τον υψηλό πολιτισμό. Ομως, βρισκόμαστε στα 1919 και η Οκτωβριανή Επανάσταση έχει ήδη συντελεστεί. Η μαρξιστική θεωρία είναι ένα από τα μαθήματα που διδάσκονται. Το μόνο στο οποίο δεν θα πάρει υψηλό βαθμό. Είναι μόλις είκοσι χρονών όταν παίζεται με επιτυχία η 1η Συμφωνία του.
Η φήμη του Σοστακόβιτς άρχισε να εξαπλώνεται ενώ η δημιουργική του προσπάθεια συνεχιζόταν με αμείωτη ένταση. Στη περίοδο μεταξύ 1926 και 1934 ο συνθέτης έγραψε αρκετά έργα αλλά σίγουρα η σύνθεση και η πρεμιέρα της όπερας του «Λαίδη Μάκβεθ του Μτσένσκ» υπήρξε ένα από τα σημαντικότερα γεγονότα εκείνης της περιόδου. Η πρεμιέρα του έργου έλαβε χώρα το 1934 και οι κριτικές ήταν διθυραμβικές. Και τι μ’ αυτό; Ο Στάλιν είχε αντιρρήσεις! Παρακολούθησε μια παράσταση δύο χρόνια μετά, δεν του άρεσε καθόλου, και το αριστούργημα «θάφτηκε» από την Πράβντα, την εφημερίδα του καθεστώτος. Αν ο ίδιος έγραψε την κριτική, όπως φημολογείται, ή όχι, λίγο μας ενδιαφέρει. Και αν δεν το έκανε, το ζήτησε...
Βεβαίως, ο Σοστακόβιτς, που αγαπούσε τη μητριά- πατρίδα, πήρε μέρος στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο ως υπεραπιστής του Λένινγκραντ (όπως είχε μετονομαστεί η Αγία Πετρούπολη) αλλά και με την τέχνη του. Η Συμφωνία αρ. 7 γράφτηκε κατά το μεγαλύτερο μέρος της στην πολιορκημένη από τους Γερμανούς πόλη, και όταν παίχτηκε εκεί, το καλοκαίρι του 1942, ο στρατός την παρακολούθησε βουβός από συγκίνηση, με τα ρωσικά κανόνια να σιγούν κατά τη διάρκεια της εκτέλεσης, ώστε το κοινό να ακούει το έργο.
Το σοβιετικό κράτος, ανένδοτο. Το 1948 ο Ζντάνοφ οργάνωσε μια επίθεση εναντίον του Σοστακόβιτς και άλλων σπουδαίων καλλιτεχνών, ενώ μια Τρίτη σύγκρουση του συνθέτη με την εξουσία ήρθε το 1962, όταν μελοποίησε στίχους του Γεφτουσένκο στη Συμφωνία αρ 13 Μπάμπι Γιαρ. Ηταν, μάλιστα, τότε, μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος. Μετά από αρκετά προβλήματα υγείας που τον ταλαιπώρησαν, πέθανε στη Μόσχα στις 9 Αυγούστου του 1975 από καρκίνο του πνεύμονα.
Ύστερα από μια αρχική περίοδο στο πνεύμα της «πρωτοπορίας», ο Σοστακόβιτς έγραψε σε ένα προσωπικό ιδίωμα, στο οποίο φαίνεται μεταξύ άλλων και η έντονη επιρροή του Μάλερ. Συνδυάζει στοιχεία ρομαντισμού (δηλαδή στοιχεία πάθους και τραγικότητας) με ατονική γραφή-αν και γενικά εντάσσεται στην παράδοση της τονικής μουσικής. Συχνά η μουσική του περιέχει οξείες αντιθέσεις και έντονο το στοιχείο του γκροτέσκου, της ειρωνείας και του σαρκασμού. Θεωρείται ότι τα μεγαλύτερα έργα του είναι οι 15 συμφωνίες του και τα ισάριθμα κουαρτέτα του. Το έργο του επίσης περιλαμβάνει όπερες, 6 κονσέρτα (για πιάνο, βιολί και βιολονστέλο) και πολλή κινηματογραφική μουσική.
Δείτε και το άρθρο του Μιχάλη Μητσού στιςΔιαστάσεις
Και ένα κομμάτι που σίγουρα όλοι έχουμε ακούσει, καθώς «έντυνε» και την ταινία «Μάτια ερμητικά κλειστά»: εδώ<>