Advocatus Diaboli

Δευτέρα, Ιουλίου 23, 2007

Ο μεγάλος Πραξιτέλης, στην πόλη που τον γέννησε

Ατόφιος Πραξιτέλης- όπως λέμε ατόφιο χρυσάφι- αναδύεται από την έκθεση για τον μεγάλο γλύπτη της αρχαιότητας που θα λειτουργεί από το πρωί της Πέμπτης στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο. Μπορεί να είναι μικρότερη από του Λούβρου, ωστόσο αυτό ακριβώς είναι μεγάλο πλεονέκτημα, αφού έχει κρατηθεί η ουσία και έχουν αφαιρεθεί έργα των οποίων η απόδοση στον καλλιτέχνη ήταν εξαιρετικά αμφίβολη.


Ο διευθυντής του Μουσείου Νίκος Καλτσάς και οι συνεργάτες του έστησαν μια έκθεση με έργα του Πραξιτέλη, του εργαστηρίου του, του πατέρα του Κηφισόδοτου και των γιων του Κηφισόδοτου του νεώτερου και Τίμαρχου για τα οποία υπάρχουν βεβαιότητες ή λίγες διαφωνίες ως προς το ότι είχαν δημιουργηθεί από τη σμίλη τους ή αποτελούν αντίγραφα δημιουργιών τους. Πρόκειται για μια σύναξη αριστουργημάτων από την οποία λείπει βεβαίως ο Ερμής της αρχαίας Ολυμπίας- όμως ένα ακριβές αντίγραφο δείχνει τη συγκλονιστική του ομορφιά.
Με πολύ λιτά μέσα, (υποβλητικούς φωτισμούς, στήσιμο εκθεμάτων έτσι ώστε το βλέμμα να στέκεται σε καθένα ξεχωριστά και τεκμηρίωση με χωρία του Παυσανία κυρίως) η περιοδική αυτή έκθεση, που θα λειτουργήσει μέχρι τις 31 Οκτωβρίου, αιχμαλωτίζει τον επισκέπτη, τον τέρπει, τον θέλγει και τον πληροφορεί για το θέμα της επαρκώς, χωρίς να τον βομβαρδίζει με αχρείαστο υλικό. Αυτό που είδαμε σήμερα στο ΕΑΜ, σε μια περιήγηση στην έκθεση η οποία θα εγκαινιαστεί την Τετάρτη 25 Ιουλίου ώρα 8μμ, είναι η επιτομή της κομψότητας και του απέριττου.

Ο έφηβος του Μαραθώνα (που χρειάστηκε μία ωρολογιακή ώρα για να μεταφερθεί ελάχιστα μέτρα, καθώς έπρεπε να αποφευχθούν οι δονήσεις), αγάλματα του τύπου της Κνιδίας Αφροδίτης, Ερωτες και Σάτυροι, αγάλματα Αρτέμιδας και βάσεις αγαλμάτων με την υπογραφή του Πραξιτέλη, είναι τα κοσμήματα της έκθεσης αυτής. Πρωτότυπα έργα του θα πρέπει να θεωρούνται η κεφαλή της Βραυρωνίας Αρτέμιδος, που ταυτίστηκε πρόσφατα από τον καθηγητή Γ. Δεσπίνη, ίσως οι πλάκες από τη Μαντίνεια, όπως επίσης και ένα ανάγλυφο από χορηγικό μνημείο κοντά στο Θέατρο του Διονύσου.

Ο Ερως του ΕΑΜ, το μικρό αγαλμάτιο που βρέθηκε πρόσφατα στις αποθήκες, κάνει παγκόσμια «πρώτη» ανάμεσα στους άλλους Ερωτες, που αποτελούν αντίγραφα. Ο Ερως των Θεσπιών, άλλωστε, ήταν από τα περιφημότερα έργα του Πραξιτέλη. Οπως λέει ο κ. Καλτσάς, οι Ρωμαίοι τον είχαν πάρει από την πόλη τοποθετώντας αντίγραφο, τον επέστρεψαν μετά και τον ξαναπήραν, για να χαθεί στην πυρκαγιά του Νέρωνα. Ευτυχώς, υπήρχαν τα αντίγραφά του.

Περίφημη είναι και η ιστορία της Αφροδίτης. Οι κάτοικοι της Κω πήγαν στο εργαστήριο του Πραξιτέλη και όταν είδαν ένα γυμνό και ένα ντυμένο άγαλμα της θεάς, προτίμησαν το ντυμένο, θεωρώντας ότι θα ήταν ντροπιαστικό να βάλουν στο ιερό το γυμνό. Οι Κνίδιοι αντιθέτως δεν είχαν ενδοιασμούς και πήραν το γυμνό, αυτό που έμεινε στην Ιστορία ως «Κνιδία Αφροδίτη». Ο τολμών, νικά!
Τα νομίσματα που στον οπισθότυπό τους έχουν λατρευτικά αγάλματα του Πραξιτέλη ή της οικογένειάς του είναι στις δύο πρώτες προθήκες, στην είσοδο της έκθεσης. Οπως εξηγεί ο κ. Καλτσάς, η κάθε πόλη θεωρούσε μεγάλη της τιμή να έχει έργα τέτοιας ποιότητας και τα απεικόνιζε με ιδιαίτερη υπερηφάνεια.
Στη συνέχεια παρουσιάζονται οι πλάκες από τη Μαντίνεια, αν και από την περιγραφή του Παυσανία δεν μπορούμε να είμαστε βέβαιοι περί του αν ήταν έργο Πραξιτέλη ή του εργαστηρίου του. Σίγουρη θα πρέπει να θεωρείται η αυθεντικότητα της κεφαλής από το λατρευτικό άγαλμα της Βραυρωνίας Αρτέμιδος, το οποίο είχε βρεθεί στην Ακρόπολη. Το γεγονός αυτό οδήγησε τον καθηγητή Γ. Δεσπίνη σε ταύτιση- εξ ου και η σχετική φωτογραφία του ευρήματος μέσα στον Παρθενώνα, δεσπόζει στον τοίχο. Απέναντί του βρίσκονται τα «ενυπόγραφα» βάθρα: «Πραξιτέλης εποίησεν».

Το αντίγραφο με τον Ερμή του Πραξιτέλους, στα δεξιά, φέρει πίσω του ασπρόμαυρη φωτογραφία που προσδίδει ένταση. Στο βάθος της αίθουσας έχουν τοποθετηθεί αγάλματα του τύπου της Κνιδίας Αφροδίτης, ρωμαϊκά αντίγραφα του κλασικού πρωτοτύπου το οποίο επίσης έχει χαθεί. Λίγο πριν από αυτά, ο Εφηβος του Μαραθώνα, έργο που με βεβαιότητα αποδίδεται στο εργαστήριο του γλύπτη, γοητεύει με την αδρότητα, τη χάρη και την ομορφιά του.
Εξίσου γοητευτικοί είναι και οι Ερωτες, στην επόμενη αίθουσα. «Ερως ην, Πραξιτέλους τέχνημα. Ο Ερως αυτού παις ανθηρός και νέος, πτέρυγας έχων και τόξα». Δεν στερούνται όμως χάρης και οι Σάτυροι, ο οινοχοών και ο αναπαυόμενος, ρωμαϊκά αντίγραφα ενός εξαιρετικού πρωτοτύπου.
Μπορεί ο Διόνυσος Σαρδανάπαλος να μην κερδίζει τις εντυπώσεις, αφού πρόκειται για ένα μάλλον «βαρύ» ρωμαϊκό αντίγραφο, όμως το κοντινό του ανάγλυφο που είχε ανατεθεί από χορηγό και είχε στηθεί κοντά στο Διονυσιακό Θέατρο, αποζημιώνει. Κατά πάσα πιθανότητα είναι και αυτό αυθεντικό έργο του καλλιτέχνη.

Εχουμε φτάσει στην Ειρήνη του Κηφισοδότου. Το αντίγραφο του αγάλματος δεν μας στάλθηκε. Ετσι, χρησιμοποιείται φωτογραφία της Ειρήνης και μαρμάρινο θραύσμα με τον Πλούτο που κρατά στα χέρια. Στη συνέχεια βλέπουμε τις βάσεις αγαλμάτων των γιων του Πραξιτέλη (περίφημη είναι του Μενάνδρου από το Διονυσιακό θέατρο) και άγαλμα Αφροδίτης με έρωτα των ίδιων. Με αυτό κλείνει η έκθεση, αφήνοντας υπέροχες εντυπώσεις.

Κυριακή, Ιουλίου 15, 2007

Πειράζει που είσαι και πολύ γελοίος;

«Δύο πράγματα δεν έχουν τέλος», έλεγε ο Αλβέρτος Αϊνστάιν: «το Σύμπαν και η ανθρώπινη βλακεία. Αν και για το πρώτο, δεν είμαι σίγουρος».
Χθες δέχτηκα ένα μήνυμα στο κινητό μου από κάποιο τετραψήφιο, μέσω του οποίου παίρνει μέρος σε διαγωνισμό και, αν απαντήσεις σωστά (με δύο sms φυσικά) μπαίνεις στην κληρωτίδα για ένα ταξίδι. Το μήνυμα έλεγε:
«Σε ποιο νησί πάνε όλοι οι διάσημοι;
Α: Μύκονος
Β. Ιμβρος
Γ. Τένεδος»


Θα συμφωνήσω με τον Μεγάλο Αλμπερτ. Χωρίς δεύτερη κουβέντα...

Πέμπτη, Ιουλίου 05, 2007

Οι ανταγωνιστές μας επεκτείνονται, εμείς κοιμόμαστε

Εκατό εκατομμύρια στερλίνες για 1.000 τετραγωνικά μέτρα; Όταν πρόκειται για την επέκταση του Βρετανικού Μουσείου, το ποσό θεωρείται λογικό. Θα βρεθεί από δωρεές και από κυβερνητικά προγράμματα και θα ανεβάσει κι άλλο την επισκεψιμότητα. Ο διευθυντής του, Νιλ ΜακΓκρέγκορ, ήδη κάνει όνειρα για τη φιλοξενία μεγάλων περιοδικών εκθέσεων, τις οποίες τώρα δεν μπορεί να στεγάσει λόγω χώρου, και αύξηση εσόδων.
Το Βρετανικό Μουσείο έχει ελεύθερη είσοδο στις μόνιμες συλλογές του, σύμφωνα με το κληροδότημα Τέρνερ. Εχει τη δυνατότητα όμως να βάζει εισιτήριο στις περιοδικές του εκθέσεις, πράγμα που κάνει και μάλιστα είναι τσουχτερό. Επομένως, όσες περισσότερες περιοδικές εκθέσεις φιλοξενεί τόσο το καλύτερο και για τη φήμη του και για τα οικονομικά του.
Εχοντας ήδη χάσει την έκθεση για τον Τουταγχαμόν, για την οποία οι ειδικοί αναμένουν «χαμόν», ο Νιλ ΜακΓκρέγκορ ανασκουμπώθηκε και αποφάσισε να προτείνει την επέκταση του μουσείου στη βορειοδυτική γωνία του όπου υπάρχει ελεύθερο έδαφος και δευτερεύοντα κτίσματα. Μπορεί να μην προλαβαίνει τη συγκεκριμένη έκθεση, που θα γίνει τελικά στο Γκρίνουιτς, στο μέλλον όμως δεν θα έχει πρόβλημα.
Προς το παρόν, σύμφωνα με τη βρετανική εφημερίδα «Γκάρντιαν», έχει γίνει μετατροπή στο αναγνωστήριο ώστε να φιλοξενηθεί εκεί η έκθεση του «Πήλινου στρατού». Τα εγκαίνια θα γίνουν τον Σεπτέμβριο, αλλά έχουν ήδη προπωληθεί 30.000 εισιτήρια. Αλλωστε, οι επισκέπτες του Βρετανικού Μουσείου αυξήθηκαν φέτος κατά τετρακόσιες χιλιάδες και έφτασαν τα 4,9 εκατομμύρια.
Πάντως, μια έκθεση που έμεινε κάρφος στον οφθαλμό του κ. ΜακΓκρέγκορ ήταν η μεγάλη έκθεση του Λούβρου για τον Πραξιτέλη, η οποία θα φιλοξενηθεί τώρα στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, στην Αθήνα. Δεν είχαμε χώρο, λέει, άρα δεν τη ζητήσαμε καν. Υπάρχει και άλλος τρόπος, φυσικά, να αποκτήσουν χώρο. Να μας επιστρέψουν τα Μάρμαρα του Παρθενώνα, και να αδειάσουν έτσι μια ολόκληρη αίθουσα…
Οσο για την επέκταση του δικού μας Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, μάλλον θα παραμείνει όπως είναι τόσα χρόνια: όνειρο θερινής νύκτας. Με την πλάτη ξεσκέπαστη!

Δευτέρα, Ιουλίου 02, 2007

Οργανωθείτε γιατί χανόμαστε!

Διαδήλωση το Σάββατο που μας πέρασε στο κέντρο της Αθήνας, διαδήλωση την Τρίτη που μας έρχεται από το Κοινωνικό Φόρουμ στις 7μμ στα Προπύλαια, συγκέντρωση- συναυλία την Πέμπτη στην πλατεία του Τελεφερίκ της Πάρνηθας, διαδήλωση την ερχόμενη Κυριακή ώρα 7μμ μπροστά από τη Βουλή. Το τελευταίο «γυρίζει» σήμερα μέσω γραπτών μηνυμάτων, σε όλα τα κινητά τηλέφωνα. Το έχω πάρει ίσαμε δέκα φορές- καλώς, γιατί σημαίνει ότι σε πρώτη φάση αφυπνιστήκαμε.
Αλλά, να συντονιστούμε αδέρφια! Τόσες πολλές κινητοποιήσεις για την καταστροφή της Πάρνηθας εν μέσω θέρους, δεν μπορούν να είναι όλες επιτυχημένες. Για να μη κάνουμε μια τρύπα στο νερό λοιπόν, για να τους δείξουμε ότι θυμώσαμε και ότι δεν θα ξεθυμώσουμε αν δεν κάνουν κάτι, αυτοσυγκρατηθείτε και συνεννοηθείτε οι «κεφαλές». Γιατί αλλιώς, πάλι αυτοί θα νικήσουν.


myspace graphics

myspace graphics