Ηρθαν πίσω και άλλες αρχαιότητες

Ενενήντα τέσσερις αρχαιότητες της νεολιθικής εποχής, που είχαν κλαπεί και φύγει από τη χώρα μας εδώ και είκοσι δύο χρόνια, επέστρεψαν από τη Γερμανία με τη βούλα του δικαστηρίου και βρίσκονται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο. Εκεί θα παρουσιαστούν σήμερα στις 11.30πμ από τον υπουργό Πολιτισμού κ. Μιχάλη Λιάπη. Δεν θα παραμείνουν όμως στο πρώτο αρχαιολογικό μουσείο της χώρας, αλλά θα μεταφερθούν σύντομα στη Λάρισα, όπου και στεγάζονταν όταν εκλάπησαν.
Οι αρχαιότητες, κυρίως νεολιθικά ειδώλια, ανήκαν στη Συλλογή Κωνσταντίνου Θεοδωρόπουλου, που δωρήθηκε το 1995 στο Ελληνικό Δημόσιο. Είχαν κλαπεί τον Μάιο του 1985 (μαζί με άλλα 61 αντικείμενα- σύνολο 155) και βρέθηκαν, μετά από κινητοποίηση της Ιντερπόλ, στην κατοχή του Γερμανού αρχαιοκάπηλου Στέφαν Γκέριγκερ, ο οποίος προσπάθησε να τα πωλήσει στο Αρχαιολογικό Μουσείο του Μονάχου. Είχαν κατασχεθεί από το γερμανικό δικαστήριο και με εντολή του Πρωτοδικείου φυλάσσονταν έκτοτε στο Ειρηνοδικείο της Βαμβέργης. Η χώρα μας προσέφυγε στα δικαστήρια και μετά από τόσων ετών αγώνα, τα ειδώλια επέστρεψαν στην Ελλάδα, με απόφαση του Ειρηνοδικείου του Μονάχου.
Η διαδικασία διήρκεσε περισσότερο από είκοσι χρόνια, ευτυχώς όμως είχε αίσιο τέλος, καθώς πριν από 15 μέρες το δικαστήριο έκρινε ότι ιδιοκτήτης τους είναι το Ελληνικό Δημόσιο. Η γενική πρόξενος της Ελλάδας στο Μόναχο τα παρέλαβε και τριμελής επιτροπή αρχαιολόγων τα κατέγραψε και τα έφερε στην Αθήνα.
Τα αρχαία χρονολογούνται από την 7η μέχρι την 4η χιλιετία π.Χ. και προέρχονται από τους προϊστορικούς οικισμούς Σέσκλου και Διμηνίου τους σημαντικότερους της νεολιθικής περιόδου που έχουν ανασκαφεί στην περιοχή (επίσης, οι δύο χώροι είναι από τις πιο συστηματικά ανασκαμμένες νεολιθικές θέσεις της Θεσσαλίας).
Το κρίσιμο σημείο της υπόθεσης αυτής ήταν ότι ο Γερμανός αρχαιοκάπηλος δεν είχε καταδικαστεί για την κλοπή και οι κληρονόμοι του είχαν αποποιηθεί την κληρονομιά του. Βεβαίως, δεν θα μπορούσαν ποτέ να γίνουν ιδιοκτήτες καθώς ο πρόγονός τους δεν είχε νόμιμους τίτλους ιδιοκτησίας. Η χώρα μας βασίστηκε στο γερμανικό και στο ευρωπαϊκό δίκαιο αλλά και στην συνθήκη του 1970 της ΟΥΝΕΣΚΟ, σύμφωνα με την οποία απαγορεύεται η κυκλοφορία οποιουδήποτε αντικειμένου παράνομα, μετά από το έτος αυτό.
Ο Στέφαν Γκέριγκερ είχε καταδικαστεί στην Ελλάδα τον Δεκέμβριο του 1993 σε κάθειρξη 10 ετών για υπεξαίρεση αντικειμένων εις βάρος του Ελληνικού Δημοσίου, παράβαση του νόμου περί αρχαιοτήτων και άλλα αδικήματα. Απέδρασε από τις φυλακές Νεάπολης Κρήτης ύστερα από δύο χρόνια κράτησης και πέθανε το 1997.

Η ανυπεράσπιστη Κοιμωμένη

Τη συνάντησα για πρώτη φορά όταν ήμουν δεκαετής. Είχε τότε λιγότερο από τα διπλάσια χρόνια μου. Θα τα είχε για πάντα. Κοιμόταν γαλήνια στο Α’ Νεκροταφείο, στον τάφο της Σοφίας Αφεντάκη που άφησε τον μάταιο τούτο κόσμο πολύ νέα, σχεδόν παιδούλα. Η Κοιμωμένη, το αριστούργημα του Γιαννούλη Χαλεπά, «ελεγεία στη νέα γυναίκα που χάθηκε» κατά τον Χρόνη Μπότσογλου, «θρυλική και πολυφίλητη» κατά τη Μαρίνα Λαμπράκη- Πλάκα, επιτύμβιο άγαλμα που γαληνεύει ακόμη τον ύπνο της κόρης, ήταν για μένα η προσωποποίηση του Θανάτου. Δεν περίμενα ποτέ ότι για κάποιον/ κάποιους θα γινόταν στόχος.
Σάββατο βράδυ άγνωστος/άγνωστοι μπήκαν στο Α’ Νεκροταφείο και με μανία της μαύρισαν το πρόσωπο με μαύρη μπογιά. Ηταν τόση η μανία τους ώστε ψέκαζαν επί πολλή ώρα. Αυτό αποκαλύπτει το παχύ στρώμα μπογιάς που αντίκρισαν σήμερα οι συντηρητές του υπουργείου Πολιτισμού όταν πήγαν να προσφέρουν τις πρώτες βοήθειες.
Γιατί η Κοιμωμένη; Η εκδοχή του τυχαίου καταρρίπτεται αν σκεφτεί κανείς ότι ο τάφος δεν είναι εύκολα προσβάσιμος (δεν βρίσκεται κοντά σε τοίχο του νεκροταφείου) και ότι, από την άλλη, είναι το πιο διάσημο που υπάρχει στο κοιμητήριο.
Γιατί η πολιτεία δεν μερίμνησε να σηκώσει το άγαλμα έστω και με δραστικά μέτρα αν οι κληρονόμοι δεν συμφωνούν και το αφήνει να φθείρεται από τις καιρικές συνθήκες, τα πουλιά και τώρα τους βανδάλους; Ποιος ξέρει άραγε; Ο Δήμαρχος Αθηναίων είπε ότι ΘΑ κάνει μουσείο στο Α’ Νεκροταφείο. Και μέχρι τότε; Πόσες φορές ακόμη θα θρηνήσουμε χαρακιές στο πανέμορφο αυτό έργο;
Παρανοϊκός και διεστραμμένος νους ήταν, πάντως, αυτός που μαύρισε το άγαλμα. Και πολύ δύσκολα οι συντηρητές θα το καθαρίσουν, αφού έχει μπει στους πόρους του μαρμάρου. Η ανησυχία των ειδικών είναι, λοιπόν, μεγάλη. Μακάρι να ήταν και των κυβερνώντων…

Το μεγάλο όνειρο της Μελίνας

Την έκτη μέρα των Παναθηναίων, 28η του μηνός Εκατομβαιώνος, στα γενέθλια της θεάς Αθηνάς, στην αρχαία Αθήνα γινόταν η πομπή των Παναθηναίων. Κατά τη διάρκειά της μεταφερόταν στο Ερέχθειο τς Ακρόπολης ο νέος μάλλινος πέπλος της θεάς, κρεμασμένος σαν ιστίο σε ξύλινο ομοίωμα τριήρεως, που συρόταν σε τροχούς. Τον πέπλο είχαν υφάνει Αθηναίες παρθένες, που αποκαλούνταν «εργαστίνες» και παρίστανε την θεά στη Γιγαντομαχία. Με αυτόν τύτλιγαν το ιερό ξόανο. Σε περιόδους ήττας κάλυπταν τη θεά με μαύρο πέπλο, σε ένδειξη πένθους.
Η πομπή των Παναθηναίων αποτυπώθηκε από τον Φειδία και τους συνεργάτες του στην περίφημη ζωφόρο του Παρθενώνα που έχει μήκος συνολικά 160 μέτρα και ύψος 1. 01 μέτρα. Σε αυτήν συμμετείχαν ιερείς, άρχοντες, οι κανηφόρες (έφερναν στους ώμους και τα χέρια το «κάνιστρο», δηλαδή ένα πλατύ και αβαθές καλάθι), οι αντιπρόσωποι των συμμαχικών πόλεων, οι μέτοικοι (αυτοί που είχαν εγκατασταθεί στην Αθήνα, όμως επειδή οι γονείς τους δεν ήταν Αθηναίοι, δεν είχαν τα πολιτικά δικαιώματα του Αθηναίου πολίτη), αρματηλάτες, ιππείς, γέροντες που κρατούσαν στα χέρια κλάδους ελαίας και τα ζώα που οδηγούνταν προς την εκατόμβη (θυσία προς την θεά). Το πιο χαρακτηριστικό μέρος της πομπής που γέμιζε με περηφάνεια τους Αθηναίους ήταν η παρέλαση των Αθηναίων εφήβων αγοριών, πάνω σε άλογα.
Η πομπή ξεκινούσε από το Δίπυλο του Κεραμεικού, ακολουθούσε την οδό Παναθηναίων, η οποία διέσχιζε την Αγορά, και τελείωνε στην Ακρόπολη. Εκεί γινόταν η παράδοση του Πέπλου στον άρχοντα βασιλέα από μία κόρη και από μία άλλη παράδοση δυο δίφρων (σκαμνάκια) σε ιέρεια της θεάς και αμέσως ελάμβανε μέρος η θυσία εκατό βοδιών (Εκατόμβαιον) και ακολουθούσε γλέντι. Τα σφάγια από τις θυσίες προς την πολιούχο θεά Αθηνά ψήνονταν και προσφέρονταν στους πολίτες, σε συνεστιάσεις. Γι’ αυτό τον λόγο τα Παναθήναια ήταν μια πολύ μεγάλη γιορτή που έχει μείνει ως τις μέρες μας με τον Δεκαπενταύγουστο (τότε περίπου ήταν η 28η του Εκατομβαιώνος).


Την 14η του μηνός Οκτωβρίου 2007, η μεγάλη πομπή των Παναθηναίων ξεκίνησε από τον Ιερό Βράχο της Ακρόπολης προς το Νέο Μουσείο, όπου και θα παραμείνουν οι λίθοι της ζωφόρου. Επικεφαλής της πορείας δεν ήταν οι ιερείς, οι άρχοντες, οι γέροντες, οι στρατιώτες και οι κανηφόρες. Ηταν οι ωραίοι Αθηναίοι έφηβοι, με την Μελίνα Μερκούρη ανάμεσά τους...