Οι απελπισμένοι και η βία

Ο φίλος του ο Γάλλος πρέσβης, με τον οποίο είχαν μοιραστεί πολλά, είχε μόλις σκοτωθεί στην Αλγερία από μια βόμβα που τίναξε το αυτοκίνητό του. Κάποιοι φανατικοί είχαν επιτεθεί σε τουρίστες στην Αίγυπτο, ανάμεσα στους οποίους και Ελληνες, και υπήρχαν νεκροί. Τότε ήταν που είχα ακούσει για πρώτη φορά τη λέξη «φονταμενταλισμός»- από τον Μίκη Θεοδωράκη. Τη λέξη που έμελλε να πρωταγωνιστήσει στον Κόσμο και- δυστυχώς, συχνά- και στις ζωές μας.
Τον μάλωνα, τον Κωστή μου, αυστηρά. Του έλεγα να έρθει επιτέλους στην Ελλάδα, να πάψει να τριγυρνά στην πολυτάραχη Μέση Ανατολή (την «καθ’ ημάς Ανατολή» όπως την έλεγε ο ίδιος). Να συνεχίσει με άλλο τρόπο τις Περιπλανήσεις, τα Ταξίδια, τον Διάλογο. Δεν ήθελε. Δεν μπορούσα να καταλάβω πως ήταν ταμένος; ρωτούσε. Πως δεν κινδύνευε ανάμεσα σε κείνους τους πολυαγαπημένους αλλόφυλους, αλλόγλωσσους και αλλόθρησκους, γιατί ήταν κι εκείνος πολυαγαπημένος; Και πως αν τους δίναμε ελάχιστα πράγματα, περίπου όσα πετάμε, δεν θα εύρισκαν χώρο το μίσος και ο τρόμος;
Εχουν περάσει πολλά χρόνια από τότε, θυμάμαι όμως καλά πως οργίστηκα τρομερά. Τα τόσο νηφάλια, τόσο σοφά λόγια του Κωστή Μοσκώφ, οι προτροπές του («πρέπει να τους ακούσουμε, να τους κατανοήσουμε, να τους δεχτούμε, να τους βοηθήσουμε οικονομικά, γιατί η απελπισία τους ωθεί σε πράξεις βίας») τα άκουγα για πρώτη φορά και δεν τα δεχόμουν. Τόσον καιρό μετά, ξέρω πως και η ανεκτικότητα και ο σεβασμός στη διαφορετικότητα του Αλλου ήταν στις υποθήκες που άφησε. Και θέλω να κάνω ό,τι μπορώ για να μην ξεχαστούν. Να σας το πω, έστω.