Ο Απρίλης είναι ο μήνας ο σκληρός

Είδα δύο φορές το «Μεγάλο μας τσίρκο» με τις παλάμες κόκκινες από τα χειροκροτήματα και ακόμα έχω στ’ αυτιά μου την αρχαγγελική φωνή του Νίκου Ξυλούρη να τραγουδά:
Κι ο που φοβάται φωνή ν’ ακούει απ’ το λαό
Σ’ έρημο κάστρο ζει και βασιλεύει
Έχει το φόβο φυλαχτό
Ο που φοβάται φωνή ν’ ακούει απ’ το λαό.
Δεν πρόλαβα να το δω τρίτη, γιατί κατέβηκε.

Ακουσα σε σχολική εκδρομή κρυφά το «Ασμα ασμάτων» από το «Μαουτχάουζεν» ανατριχιάζοντας από το φόβο, την έξαψη και την απόλαυση:
«Τι ωραία που είν’ η αγάπη μου
με το καθημερνό της φόρεμα
κι ένα χτενάκι στα μαλλιά
κανείς δεν ήξερε πως είναι τόσο ωραία».
Ακουσα και την «Αρνηση» και ένιωσα να με συνεπαίρνει ο στίχος «κι αλλάξαμε ζωή» αν και πολύ αργότερα έμαθα ότι αλλιώς το εννοούσε ο ποιητής.

Διάβασα τον- παράνομο- «Επιτάφιο» του Γιάννη Ρίτσου και έλυωσα με το «μαλλιά σγουρά που πάνω τους τα δάχτυλα περνούσα/ τις νύχτες που κοιμόσουνα και πλάι σου ξαγρυπνούσα/ φρύδι μου γαϊτανόφρυδο και κοντυλογραμμένο/ καμάρα που το βλέμμα μου κούρνιαζε αναπαμμένο».

Ηταν 1973- -1974, και είχαμε δικτατορία. Ημουν μόλις 15 χρονών και ο κόσμος ήταν δικός μου. Τόσος περίπου ήταν και ο Αθηναίος Εφηβος όταν έδινε τον όρκο:

«Και ευκοήσω των αεί κρινόντων εμφρόνως και τοις θεσμοίς τοις ιδρυμένοις πείσομαι. Και αν τις αναιρεί τους θεσμούς ή μη πείθηται, ουκ επιτρέψω, αμυνώ δε και μόνος και μετά πολλών.»
(Δηλαδή, και θα ακούσω ευμενώς τους μεγάλους κριτές με όλη μου τη φρόνηση και θα υπακούω στους επίσημους θεσμούς. Και αν κάποιος καταλύει τους θεσμούς ή δεν υπακούει σε αυτούς, δεν θα το επιτρέψω, θα αμύνομαι δε και μόνος και με πολλούς άλλους).


Η μόνη διαφορά από τους Αθηναίους εφήβους ήταν ότι ήμουν κορίτσι.