Ο παλιός (homo sapiens) είναι αλλιώς!

Τι μπορεί να έκαναν τέσσερα παιδιά πριν από 140 χιλιάδες χρόνια σε ένα σπήλαιο της Θεσσαλίας, όπου κατοικούσαν, και να έμεινε από ένα ίχνος των αριστερών τους ποδιών σε στρώμα στάχτης; Να έπαιζαν προϊστορικό «κουτσό»; Να έτρεχαν για να σωθούν; Να έπαιρναν μέρος σε τελετουργία; Οποια και να είναι η αλήθεια, δεν θα τη μάθουμε ποτέ. Εκατόν σαράντα χιλιάδες χρόνια είναι μια τεράστια περίοδος ώστε να χάνονται στην αχλή της, συνήθειες, παιχνίδια και τελετουργικά της καθημερινότητας.
Χάρη, ωστόσο, στην ανασκαφή που έγινε στο σπήλαιο Θεόπετρα Καλαμπάκας, μάθαμε πολλά για την περίοδο εκείνη. Το σπήλαιο, που ανασκάπτεται εδώ και πολλά χρόνια από τη δρα Νίνα Κυπαρίσση- Αποστολίκα, είναι το πρώτο που σκάβεται στη Θεσσαλία. Ταυτοχρόνως, είναι το μόνο μέχρι στιγμής σ’ όλη την Ελλάδα με ευρήματα που αρχίζουν από τη Μέση Παλαιολιθική Εποχή (140.000 χρόνια το αρχαιότερο) και φθάνουν μέχρι το τέλος της Νεολιθικής (3.000 π.Χ.) συνεχώς. Κάτι ιδιαίτερα σημαντικό, αφού δείχνει τη μετάβαση από τον Παλαιολιθικό στο Νεολιθικό τρόπο ζωής στον Ελλαδικό χώρο.
Ειδικότερα τα συγκεκριμένα αποτυπώματα, τρία από καλυμμένα πόδια και ένα από γυμνό, μπορεί και να δείξουν ότι ο χόμο σάπιενς έφτασε στην Ελλάδα νωρίτερα από την υπόλοιπη Ευρώπη (όπου έφτασε το 40.000 π.Χ.) Μελέτες με νεώτατες τεχνολογικές μεθόδους, θα καταδείξουν ποιο από τα δύο αληθεύει.
Το σπήλαιο αναδεικνύεται και θα είναι επισκέψιμο από το καλοκαίρι. Όπως δείχνουν τα σπάνια ευρήματα, που είναι μοναδικά στην Ελλάδα, στη Θεσσαλία υπήρχαν παγετώνες πριν από 100.000 χρόνια. Περί τα 26.000 χρόνια πριν, υπήρξε βελτίωση του κλίματος και για κάποιο διάστημα ο καιρός ήταν πιο θερμός και από τον σημερινό, φαίνεται από την αύξηση ή τον αποδεκατισμό του πληθυσμού στο σπήλαιο. Ακολούθησαν και πάλι παγετώνες, μέχρι το 16.000 π.Χ. Τότε ακριβώς έχουμε μια τρομερή άνθιση ζωής. Βρίσκουμε πάρα πολλά λίθινα εργαλεία και πολλά οστά. Πιθανόν να άλλαξε και η πανίδα, γιατί τα εργαλεία του 16000 είναι πιο μικρά από τα εργαλεία του 25000.
Σκελετοί της 15ης, καθώς και της 8ης ή 9ης χιλιετίας π.Χ. , λίθινα εργαλεία, οστέινα αντικείμενα και μάζες πηλού, είναι μερικά μόνο από τα ευρήματα της κ. Κυπαρίσση. Οι κάτοικοι του σπηλαίου ήταν κυνηγοί και παράλληλα τροφοσυλλέκτες. Η ανασκαφέας εκτιμά ότι παρατηρώντας τις ιδιότητες των φυτών, οδηγήθηκαν στη γεωργία. «Είχαμε την τύχη να βρούμε καρπούς των ίδιων ειδών και σε άγρια και σε καλλιεργημένη μορφή» λέει. «Αυτό ακριβώς δείχνει τη μετάβαση από τη μια κατάσταση στην άλλη και ανατρέπει τη θεωρία που ότι η γεωργία έχει εισαχθεί στην Ελλάδα από τη Μέση Ανατολή.»

Τα ασημικά της Κοκο-οικογένειας (2)

«Αίμα- σπέρμα- στέμμα». Το τρίπτυχο στο όνομα του οποίου η δημοσιογραφία πίνει νερό. Αίμα (δολοφονίες, τραυματισμοί, επεισόδια), σπέρμα (σεξ είτε ως απόλαυση είτε ως διαστροφή) και στέμμα (ό,τι έχει να κάνει με εστεμμένους και εστεμμένες). Τα θέματα που θα έπρεπε να είναι τα πλέον αδιάφορα, είναι τα προτιμημένα αρχισυντακτών και διευθυντών. Που ισχυρίζονται ότι αυτά θέλει το κοινό. Και μπορεί να είναι κι έτσι.
Τα ασημικά της Κοκο-οικογένειας που πωλούνται τώρα στους Christies’ του Λονδίνου ανήκουν στην τρίτη και φαρμακερή κατηγορία. Και ενώ μέχρι τώρα ουδεμία ελληνική εφημερίδα έχει κάνει πρώτο θέμα της πολιτιστικό θέμα (οι εξαιρέσεις απλώς επιβεβαιώνουν τον κανόνα και αφορούν συνήθως σε θανάτους σούπερ επωνύμων) όλες αυτές τις ημέρες να τα πρώτα θέματα και να τα πρωτοσέλιδα με αυτή τη δημοπρασία. Την ίδια στιγμή που χιλιάδες (αλλά χιλιάδες) αρχαία μας πωλούνται διαρκώς με ανάλογες διαδικασίες, όμως περνούν στα μουλωχτά.
Επί του προκειμένου, ο Γιώργος Βουλγαράκης που έστειλε το εξώδικο στον οίκο, όχι μονάχα ήξερε ότι θα τον συνδέσουν με Κάιρο, αλλά, κυρίως, γνώριζε ότι δεν έχει το δικαίωμα να εκπροσωπήσει το ελληνικό δημόσιο στη συγκεκριμένη περίπτωση. Αυτό μπορούσε να το κάνει μονάχα το υπουργείο Οικονομικών. Εξ ου και η παντελής απαξίωσή τους να ασχοληθούν με το αίτημά μας, αφού δεν ήταν παρά ένα απλό εξώδικο. Ομως, τα μεταξωτά εσώρουχα, απαιτούν, ως γνωστόν, επιδέξιους πισινούς. Σε αντίθετη περίπτωση, μετατρέπουν αυτούς που τα φορούν σε ρόμπες.
Και στο πιο συγκεκριμένο: ναι, καλό θα ήταν τα ασημένια κουταλάκια και τα αυγά φαμπερζέ που είχαν οι συχωρεμένοι Γεώργιος και Ολγα να τα είχαμε σε κανένα μουσείο. Αν πάντως στ’ αλήθεια το θέλαμε αυτό, πρώτον θα έπρεπε να είχαμε φροντίσει να μην φύγουν από την Ελλάδα και δεύτερον θα έπρεπε να τα διεκδικήσουμε εγκαίρως όταν το πήραμε χαμπάρι ότι έφυγαν. Το κακό δεν είναι ότι στερηθήκαμε αυτά τα ο Θεός να τα κάνει κειμήλια. Είναι πως θα στερηθούμε και τα επόμενα που, προφανώς, θα είναι σοβαρότερα. Γιατί μια πρόβα έκαναν οι Κρίστις, τι νομίζετε! Τζάμπα τα κρατούσαν στις αποθήκες τους από το 1991;

Ηδονοβλεψίες από την κλειδαρότρυπα της Ιστορίας

Κοιτάζοντας τις πόρτες των κοριτσιών, μπορούσες να βρεις αυτό που σε ενδιέφερε περισσότερο. Το ερωτικό «κόλπο» δηλαδή, ή τη στάση, καθώς οι ζωγραφιές στην είσοδο του δωματίου καθεμιάς ήταν αψευδείς μάρτυρες της «σπεσιαλιτέ» της. Οχι, δεν βρισκόμαστε σε εστιατόριο, ούτε σε οίκους ανοχής στο Παρίσι του μεσοπολέμου. Το συγκεκριμένο «σπίτι της χαράς» ήταν στην Πομπηΐα το 79μ.Χ. και αξάνοιξε μόλις. Αλλά... σεμνά! Δεν λειτουργεί όπως στην αρχαιότητα, παρά ως έκθεμα αυτής της μοναδικής πολιτείας που καλύφθηκε από τη λάβα του ηφαιστείου και έτσι διέσωσε και παρέδωσε ως εμάς πολλά μυστικά της.
Ενα από αυτά είναι και το ότι πράγματι, ήταν μια πόλη γεμάτη λαγνεία, ελεγχόμενη όμως. Τα μπορντέλα της, όπου μπορούσε κανείς να βρει τις υπηρεσίες των κοριτσιών από την Ελλάδα και άλλες χώρες (οι πόρνες ήταν συνήθως σκλάβες) είχαν συγκεντρωθεί σε ορισμένα σημεία και δεν ήταν διάσπαρτα στον πολεοδομικό ιστό.
Το συγκεκριμένο μπορντέλο ήταν διώροφο, είχε χαρούμενες και αισθησιακές τοιχογραφίες και στον επάνω όροφο φιλοξενούσε αυτούς που είχαν υψηλά εισοδήματα. Αλλωστε, τα κορίτσια ολοένα και ανέβαζαν τις τιμές, φτάνοντας μέχρι οκτώ φορές το κόστος ενός ποτηριού κρασιού (σαμπάνιες βλέπετε δεν είχαν!). Τα χρήματα έπαιρναν τα αφεντικά τους ή οι διευθυντές του κάθε οίκου ανοχής. Πελάτες τους είχαν εκτός από τους κατοίκους της πόλης, ναυτικούς και εμπόρους που πηγαινοέρχονταν στη Μεσόγειο.
Εκατόν πενήντα χρόνια μετά την αποκάλυψή του, ο συγκεκριμένος οίκος ανοχής έχει υποστεί πολλά «λίφτινγκ». Το τελευταίο κόστισε περί τις 300 χιλιάδες ευρώ και άλλαξε όχι τα φώτα, αλλά τα χρώματα στις τοιχογραφίες, που είχαν αρχίσει να κιτρινίζουν. Επίσης, στερεώθηκαν οι στέγες, ώστε να μη πέσει κανενός ο ουρανός στο κεφάλι και παραδόθηκε ξανά προς το κοινό, για να βλέπει «ηδονοβλεψίες από την κλειδαρότρυπα της Ιστορίας»όπως έλεγε κι ο Γιάννης Ρίτσος, πόσο ηδονοθηρική ήταν η χαμένη για πάντα Πομπηΐα.

Τι έμαθαν οι αρχαίοι από το ηφαίστειο της Θήρας

Σταδιακά, σαν να το σήκωναν με μοχλό, αναδύθηκε το νησάκι που σήμερα βλέπουμε κοντά στην καλντέρα της Σαντορίνης, κατά την έκρηξη του ηφαιστείου περί το 197 π.Χ. Αυτό λέει ο αρχαίος γεωγράφος Στράβων προσπαθώντας να απαλλάξει από δεισιδαιμονίες και προλήψεις τα φυσικά φαινόμενα και να ενισχύσει το κύρος της γεωγραφίας ως επιστήμης. Παρόλα αυτά, ακόμη και οι πιο πραγματιστές της εποχής του, οι κατ’ εξοχήν θαλασσοκράτορες Ρόδιοι, έσπευσαν να ιδρύσουν ιερό στον Ποσειδώνα επάνω στο νεοδημιουργηθέν νησάκι για να τον εξευμενίσουν.
Όπως θα πει σήμερα το βράδυ στην Αρχαιολογική Εταιρεία ο Χρήστος Ντούμας, ανασκαφέας του Ακρωτηρίου Θήρας, στην ομιλία του με θέμα «Το ηφαίστειο της Θήρας και η συμβολή του στον πολιτισμό του Αιγαίου» ο θεμελιωτής της ελληνικής αρχαιολογίας, ο Χρήστος Τσούντας, αποδίδει σε έκρηξη του συγκεκριμένου ηφαιστείου και τη γέννηση του μύθου της Χιμαίρας. Ως γνωστόν η Χίμαιρα ήταν θαλάσσιο τέρας με κατσικίσιο σώμα και τρία κεφάλια: λιονταριού μπροστά, κατσίκας στη ράχη, ενώ η ουρά του κατέληγε σε φίδι. Το μεσαίο, το κατσικίσιο κεφάλι ξεφυσούσε φλόγες. Ο Τσούντας, λοιπόν, υποστηρίζει ότι κατά τη διάρκεια των εκρήξεων άνθρωποι που ήσαν συνηθισμένοι «να βλέπουν παντού την ενέργειαν εμψύχων όντων», έπλασαν με τη φαντασία τους ένα πελώριο θηρίο που φώλιαζε στη θάλασσα της καλντέρας. Στα τρία κεφάλια της Χιμαίρας βλέπει τα τρία ανοίγματα της καλντέρας. Στο μεσαίο κεφάλι βλέπει τον κεντρικό κρατήρα του ηφαιστείου, που με τις πύρινες φλόγες του προκαλούσε αστραπές. Στον φόνο της Χιμαίρας ο Τσούντας βλέπει την κατάπαυση των ηφαιστειακών εκρήξεων. Και ίσως δεν είναι τυχαίο ότι τον ρόλο αυτό οι αρχαίοι τον επεφύλαξαν στον γιο του γαιηόχου Ποσειδώνα, τον Βελλεροφόντη. Ακόμη και ο τρόπος, με τον οποίο εξοντώθηκε το θηρίο είναι ενδεικτικός. Ιππεύοντας το άλογο του Ηλίου, τον Πήγασο, ο Βελλερεφόντης πέταξε επάνω από την Χίμαιρα εκσφενδονίζοντας μια μπάλα μολύβι μέσα στο μεσαίο στόμα που έβγαζε τις φλόγες. Το μολύβι έλιωσε από την υπερβολική ζέστη και ως πυρακτωμένη λάβα κατέκαυσε τα σωθικά του τέρατος.
Εκτός από τη μυθολογία όμως, το ηφαίστειο προσέφερε και στην τέχνη: ο κ. Ντούμας στέκεται στην κατεργασία του μαρμάρου των κυκλαδικών ειδωλίων με ελαφρόπετρα, που υπήρχε άφθονη στην περιοχή και τους έδινε «λείες και απαλές απολήξεις». Επίσης οι μνημειώδεις τοιχογραφίες του νησιού με κατά κανόνα γαιώδους προέλευσης χρώματα, έγιναν από κοιτάσματα κόκκινων, πράσινων και κυανών ορυκτών.
Η αρχαιολογική σκαπάνη δείχνει τώρα και τις μετασεισμικές συμπεριφορές των κατοίκων, που επιβεβαιώνουν ότι στο Ακρωτήρι υπήρχε μια πολύ καλά δομημένη κοινωνία με αυστηρή πειθαρχία και ηθικές αξίες. Όπως αναφέρεται, οι Θηραίοι ανέσυραν τους νεκρούς των σεισμών από τα ερείπια και τους προσέφεραν αξιοπρεπή ταφή, όπως γίνεται και σήμερα. Επίσης, με μεγάλη πειθαρχία καθάριζαν τα ερείπια αυτά και ανοικοδομούσαν τα σπίτια τους. Η συγκέντρωση οικοδομικών υλικών από τις κατεστραμμένες οικίες «εφαρμοζόταν από πολύ παλιά και είχε γίνει θεσμός».
«Αν και δεν μπορούμε να ισχυριστούμε ότι υπήρχε και εφαρμοζόταν κάποιος αντισεισμικός κανονισμός, εκείνο που είναι μάλλον βέβαιο, είναι ότι κάθε καταστρεπτικός σεισμός γινόταν κίνητρο μελέτης των ευπαθών μερών στις οικοδομές και στη λήψη πρακτικών μέτρων για την ενίσχυσή τους» λέει ο ομιλητής.
Η αποτελεσματικότητα των μέτρων αυτών οδήγησε σταδιακά στην δημιουργία κανόνων αντισεισμικής προστασίας η μη εφαρμογή των οποίων είχε τις συνέπειές τους. Μέσα από αυτές τις εμπειρίες και τις συνεχείς προσπάθειες βελτίωσης προέκυψε το σύστημα ενίσχυσης των τοίχων στα πολυόροφα κτήρια της τελευταίας περιόδου με ξύλινα πλέγματα. Τέτοια πλέγματα βεβαία δεν έχουν διασωθεί. Έχουν όμως μείνει τα κενά που άφησαν στους τοίχους μετά την αποσύνθεσή τους.

Νέο έτος στον εισαγγελέα!

Μεγάλο πράγμα το γινάτι. Μέχρι μάτι μπορεί να βγάλει. Φανταστείτε τι άλλο. Μπορεί, λοιπόν, το Νέο Μουσείο Ακροπόλεως να ολοκληρώνεται σιγά- σιγά, μπορεί να ετοιμαζόμαστε το καλοκαίρι να το εγκαινιάσουμε, αλλά όσοι έβαλαν πλάτη για να γίνει, μέσα από μύριες δυσκολίες, το έργο αυτό, είναι «καταδικασμένοι»να περιφέρονται από εισαγγελικού γραφείου εις εισαγγελικόν γραφείον.
Πρωί- πρωί με τη δροσούλα είχε καλέσει ο ανακριτής τα μέλη του προηγούμενου Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου (του 2004) μαζί με τους δύο γενικούς γραμματείς του υπουργείου, την τέως Λίνα Μενδώνη και τον νυν, Χρήστο Ζαχόπουλο, να απολογηθούν επειδή, σύμφωνα με μήνυση περιοίκου, κατέστρεψαν αρχαία. Η Λίνα Μενδώνη δεν ήταν παρούσα κατά τη γνωμοδότηση, αφού είχε γίνει αλλαγή κυβέρνησης, αλλά αυτό δεν φαίνεται να απασχολεί κανέναν.
Η υπόθεση έχει ως εξής: για να γίνει το Νέο Μουσείο επάνω στην ανασκαφή του οικοπέδου Μακρυγιάννη, που έχει έκταση 3.200 τετραγωνικών μέτρων και να την προστατέψει, έπρεπε να ξηλωθούν 5,6 τετραγωνικά, ώστε να πατήσουν τα υποστυλώματα. Σε διαφορετική περίπτωση, η ανασκαφή θα έμενε ξέσκεπη και τα κτίσματα, μια σημαντική φάση της Αθήνας, πλην φτιαγμένη με ευτελή υλικά, θα διαλύονταν σιγά- σιγά σε βάθος χρόνου.
Όλα αυτά τα χρόνια, λοιπόν, το ΚΑΣ, σαν να μην είχε άλλη σκασίλα, καθότανε και μετρούσε πού είναι σε χειρότερη κατάσταση διατήρησης τα αρχαία, ώστε να διαλυθούν σε εκείνα τα σημεία. Τα βρήκε, γνωμοδότησε υπέρ και οι ενέργειες έγιναν. Τώρα βρισκόμαστε όχι απλώς στα υποστυλώματα, αλλά στο τέλος του μουσείου: έγινε ο σκελετός, τοποθετήθηκαν τα υαλοστάσια, διαμορφώνονται πλέον τα δάπεδα και οι οροφές και σε έξι μήνες τέλος.
Αλλά, όλοι εκείνοι που έχουν βάλει στο μάτι το μουσείο και έχουν κάνει δεκάδες, αν όχι εκατοντάδες μηνύσεις που έχουν όλες (μα όλες) απορριφθεί, αποφάσισαν ότι μιας και δεν μπορούν να το σταματήσουν, ούτε καν να το καθυστερήσουν, ας κάνουν τους επιστήμονες που πήραν τις αποφάσεις να τρέχουν.
Εγινε λοιπόν η μήνυση από περίοικο. Πριν από μερικά χρόνια παρόμοια μήνυση είχε γίνει και από τον βουλευτή Πέτρο Τατούλη, για την οποία ο εισαγγελέας έχει προτείνει απαλλαγή των κατηγορουμένων, όμως ακόμη δεν έχει βγει το βούλευμα. Τύποις, λοιπόν, εξακολουθούν να παραμένουν υπόδικοι. Και έπεται συνέχεια με αυτή τη μήνυση. Μέχρι να τελειώσουν όλα, θα έχουμε εγκαινιάσει το μουσείο, θα έχει οργανωθεί και η έκθεση, και οι πρωτεργάτες θα ζουν σε έναν εφιάλτη. Περαστικά μας…